سالمندی جمعیت یکی از مهم‌ترین تغییرات اجتماعی و جمعیتی در قرن بیست و یکم است که تأثیرات عمیقی بر ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع دارد. در ایران، این پدیده به سرعت در حال شکل‌گیری است و نیازمند توجه ویژه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان اجتماعی است. بر اساس آمارها، جمعیت سالمندان (افراد 60 سال و بالاتر) در ایران به سرعت در حال افزایش است. از سال 1385 که درصد سالمندان حدود 7.2 درصد بود، این رقم در سال 1403 به 10.5 درصد رسیده است (حدود 9.5 میلیون نفر از جمعیت کشور) و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰ این نسبت به حدود 30 درصد افزایش یابد. این تغییرات نشان‌دهنده گذار جمعیتی کشور است که ناشی از کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی است.

افزایش تعداد سالمندان فشار زیادی بر سیستم‌های بهداشتی و اجتماعی کشور وارد می‌کند. هزینه‌های درمانی، مراقبت‌های ویژه و خدمات اجتماعی برای این گروه سنی باید مورد توجه قرار گیرد. پیش‌بینی می‌شود که هزینه‌های مراقبت از سالمندان تا سال ۱۴۳۰ به طور قابل توجهی افزایش یابد.گجت‌های پزشکی و توانبخشی به عنوان ابزارهایی نوآورانه، می‌توانند نقش بسزایی در بهبود کیفیت زندگی سالمندان ایفا کنند. این گجت‌ها مزایای متعددی برای سالمندان دارند، از جمله:

1. پایش مستمر سلامت: این ابزارها امکان پایش مداوم وضعیت سلامتی را فراهم می‌کنند و اطلاعات را به صورت لحظه‌ای ارائه می‌دهند. با پایش مداوم، پزشکان نیز قادر خواهند بود تا تصمیمات درمانی بهتری اتخاذ کنند.

2.  افزایش استقلال: با استفاده از این تکنولوژی‌ها، سالمندان می‌توانند بدون نیاز به مراجعه مکرر به پزشک، وضعیت خود را کنترل کنند. این امر باعث افزایش اعتمادبه‌نفس و احساس استقلال در آنها می‌شود.

3. کاهش اضطراب خانواده ها: با ردیابی سلامت و موقعیت مکانی سالمندان، خانواده‌ها می‌توانند با آرامش بیشتری زندگی کنند. همچنین، برخی از گجت‌ها امکان ارسال گزارشات سلامت روزانه به اعضای خانواده را دارند که نگرانی آنها را کاهش می‌دهد.

4. تسهیل ارتباط با سیستم بهداشتی درمانی: بسیاری از گجت‌ها قابلیت اتصال به اینترنت دارند و می‌توانند اطلاعات جمع‌آوری‌شده را مستقیماً با پزشکان ارسال کنند. این ارتباط نزدیک‌تر باعث تسهیل درمان و پیگیری وضعیت بیمار خواهد شد.

 

انواع گجت‌های پزشکی و توانبخشی برای سالمندان عبارتند از:

1. گجت‌های پوشیدنی: گجت‌های پوشیدنی شامل ساعت‌های هوشمند و مچ‌بندهای سلامتی هستند که قابلیت‌های متنوعی برای پایش سلامت دارند. این ابزارها می‌توانند موارد زیر را رصد کنند:

ضربان قلب: بسیاری از ساعت‌های هوشمند، مانند Apple Watch و Garmin، دارای قابلیت نظارت بر ضربان قلب هستند. این دستگاه‌ها می‌توانند نوسانات غیرعادی ضربان قلب را شناسایی کرده و در صورت بروز مشکل، هشدار دهند.

فشارخون: برخی از این گجت‌ها قادر به تشخیص وضعیت اضطراری مانند افت فشار خون هستند. این ویژگی به ویژه برای سالمندانی که دچار مشکلات قلبی یا عروقی هستند، بسیار حیاتی است.

مصرف دارو: قابلیت یادآوری زمان مصرف داروها نیز در بسیاری از این دستگاه‌ها وجود دارد. این ویژگی به سالمندان کمک می‌کند تا داروهای خود را به موقع مصرف کنند و از فراموشی جلوگیری کنند.

فعالیت بدنی: گجت‌های پوشیدنی همچنین می‌توانند میزان فعالیت بدنی روزانه را رصد کنند و به سالمندان انگیزه دهند تا بیشتر حرکت کنند. این امر می‌تواند به حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها کمک کند.

2.  دستگاه‌های کنترل سلامت: این دسته شامل ابزارهایی است که به صورت تخصصی برای پایش سلامت طراحی شده‌اند:

دستگاه‌های گلوکومتر: برای اندازه‌گیری سطح قند خون در بیماران دیابتی طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها معمولاً کوچک و قابل حمل هستند و امکان نظارت مستمر بر قند خون را فراهم می‌کنند.

دستگاه‌های فشار خون: برای کنترل منظم فشار خون طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها معمولاً دارای نمایشگر دیجیتال هستند که نتایج را به راحتی نمایش می‌دهند.

دستگاه‌های اکسیژن‌سنج: این دستگاه‌ها میزان اکسیژن موجود در خون را اندازه‌گیری کرده و برای بیمارانی که دچار مشکلات تنفسی هستند، بسیار مفید هستند.

3. گجت‌های کمک درمانی: این ابزارها به سالمندان کمک می‌کنند تا احساس استقلال بیشتری داشته باشند:

زنگ‌های ایمنی: این گجت‌ها در مواقع اضطراری فعال شده و به خدمات اورژانسی متصل می‌شوند. برخی از مدل‌ها حتی دارای سیستم موقعیت‌یابی جهانی (Global Positioning System) هستند که امکان ردیابی دقیق موقعیت فرد را فراهم می‌کند.

دستگاه‌هایموقعیت‌یابی جهانی(GPS) : برای ردیابی موقعیت مکانی سالمندان، به ویژه کسانی که دچار دمانس یا آلزایمر هستند، طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها می‌توانند به خانواده‌ها اطمینان دهند که عزیزانشان در امنیت هستند.

دستگاه‌های صوتی هوشمند: مانندAmazon Echo یاGoogle Homeکه می‌توانند دستورات صوتی را دریافت کرده و اطلاعات مفیدی ارائه دهند. این دستگاه‌ها همچنین قابلیت یادآوری کارهای روزمره را دارند.

 

با وجود مزایای بسیار، استفاده از گجت‌های پزشکی و توانبخشی برای سالمندان، چالش‌هایی نیز همانند موارد زیر وجود دارد:

1.عدم آشنایی با تکنولوژی: بسیاری از سالمندان ممکن است با استفاده از تکنولوژی جدید مشکل داشته باشند. آموزش نحوه استفاده از این دستگاه‌ها برای آنها ضروری است تا بتوانند از تمامی امکانات آن بهره‌مند شوند.

2.هزینه‌ها: برخی از این گجت‌ها ممکن است هزینه‌بر باشند و برای همه قابل دسترسی نباشند. بنابراین، نیاز است تا راهکارهایی برای کاهش هزینه‌ها یا ارائه حمایت مالی وجود داشته باشد.

3.نگرانی درباره حریم خصوصی: استفاده از گجت‌هایی که اطلاعات شخصی افراد را جمع‌آوری می‌کنند، ممکن است نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی ایجاد کند. لازم است تا تولیدکنندگان تدابیر لازم برای حفاظت از داده‌های کاربران را اتخاذ کنند.

 

با پیشرفت فناوری، انتظار می‌رود که در آینده ابزارهای بیشتری برای پاسخگویی به نیازهای سالمندان توسعه یابند، مانند:

1.هوش مصنوعی(Artificial intelligence): استفاده از هوش مصنوعی در گجت‌های پزشکی و توانبخشی می‌تواند باعث شخصی‌سازی بیشتر خدمات شود. مثلاً، الگوریتم‌هایی که رفتارهای سلامتی فرد را تحلیل کرده و توصیه‌هایی مناسب ارائه دهند.

2.اینترنت اشیاء(Internet of Things): با اتصال بیشتر دستگاه‌ها به اینترنت، امکان نظارت بهتر بر وضعیت سلامتی فراهم خواهد شد. دستگاه‌هایی که بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، اطلاعات دقیق‌تری ارائه خواهند داد.

3.توسعه نرم‌افزارهای موبایل: نرم‌افزارهای موبایل مرتبط با گجت‌های پزشکی و توانبخشی نیز نقش مهمی در مدیریت سلامت خواهند داشت. این نرم‌افزارها می‌توانند گزارشات دقیق‌تری ارائه دهند و امکان ارتباط مستقیم با پزشکان را فراهم کنند.

 

سالمندی جمعیت در ایران یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سیاستگذاری مناسب است. با توجه به چالش‌ها و فرصت‌هایی که این پدیده ایجاد می‌کند، لازم است تا دولت‌ها، سازمان‌ها و جامعه مدنی با همکاری یکدیگر اقداماتی اساسی برای حمایت از سالمندان انجام دهند. توجه به نیازهای این گروه سنی نه تنها باعث ارتقای کیفیت زندگی آنها خواهد شد بلکه بر پایداری اجتماعی و اقتصادی کشور نیز تأثیر مثبت خواهد گذاشت.با توجه به پیشرفت فناوری، انتظار می‌رود که ابزارهای جدیدتر و کارآمدتری برای پاسخگویی به نیازهای این گروه سنی توسعه یابند. استفاده از این تکنولوژی‌ها نه تنها به پایش بهتر سلامت کمک می‌کند بلکه احساس استقلال و امنیت را نیز در سالمندان افزایش می‌دهد. بنابراین، سرمایه‌گذاری بر روی توسعه و آموزش استفاده از این ابزارها باید یکی از اولویت‌های اصلی سیاست‌گذاران حوزه سلامت باشد تا بتوانیم زندگی سالم‌تر و شادتری برای سالمندان فراهم کنیم.

 

لینک خبر در دیده بان پیشرفت علم، نوآوری . فناوری: https://ana.ir/003xUC

 

دکتر وحید راشدی

متخصص سالمندشناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت توانبخشی

مدیر مرکز رشد فناوری تجهیزات پزشکی و توانبخشی